Contents
Easter in Sweden has more to do with witches than one might think, so we decided to do a video about it, in Latin of course. We dive into, among other things, 16th-century author Olaus Magnus’ (learn more about Olaus Magnus in this talk in Latin) massive work Historia de Septentrionalibus Gentibus.
Video in Latin
Audio in Latin
On the go? Listen to this story here on latinitium.com or in your podcast app.
Latin Text
Pascha adventante in Suetia veneficas paschales, quae dicuntur, multis locis videas. Hoc enim festum et veneficae quadam quasi societate iam pridem iunguntur. Variis fontibus freti videbimus quales saeculo sexto decimo et septimo decimo in Suetia perhibeantur.
Die cenae domini veneficae sive sagae ad locum, qui Blåkulla vocatur, volare dicuntur ubi cum diabolo triduum comissentur; inde die dominica resurrectionis domum redire feruntur. Apud Blåkullam plurimum edebant, potabant, venere utebantur; quin etiam ibi res ordine inverso fiebant. Ut eo pervenirent veneficae, variis vehiculis utebantur; etenim scopis, ferramentis, bestiis cicuribus vehebantur. Eaedem pueros puellasque secum interdum ducebant qui diabolo servirent.
Homines cum timerent veneficas, die cenae dominiianuas, fenestras occludebant et ferramenta abscondita includebant si forte in propinquo essent veneficae; porro ignibus et sclopetorum fragoribus arcebant atque proterrebant veneficas.
De Veneficis Suetis Apud Olaum Magnum
Iam vero ut in hanc rem inquiramus, iuvat, ut aiunt, integros accedere fontes. Tam multa quidem de veneficis apud Suetos litteris consignata sunt, ut rem copiosius nullo modo disputare possim. Sed paucis tamen exponam.
Proficiscamur ab Olao Magno, scriptore Sueto. Olaus Magnus opus praeclarissimum et maximum anno 1555 scripsit, cuius inscriptio est “Historia de gentibus septentrionalibus”, in quo sibi sumpsit negotium ut omnia de his gentibus tractaret, et cum dico omnia, rem vix augeo, ecce inscriptio ipsa:
“Historia de gentibus septentrionalibus, earumque diversis statibus, condicionibus, moribus, ritibus, superstitionibus, disciplinis, exercitiis, regimine, victu, bellis, structuris, instrumentis, ac mineris metallicis, et rebus mirabilibus, necnon universis paene animalibus in Septentrione degentibus, eorumque natura.”
Ut ex hac rerum enumeratione fortasse colligi potest, Olaus etiam nonnulla de veneficis memoriae prodidit quae nobis hodie non inutilia erunt. Evolvamus igitur librum tertium illius operis et videamus quid narretur.
Primum omnium, teste Olao Magno instrumentum omnium veneficarum sive maleficarum commune est olla, qua sucos, herbas, vermes, exta decoquant. Nec dissentit Ovidius:
“membra simul pecudis validosque venefica sucos
mergit in aere cavo: minuunt ea corporis artus”
— Ovid. Met. XV.
Sic multa eaque mira efficere posse dicuntur, quae fidem nonnumquam excedant. Idem Olaus addit illas arte sua posse obscurare lunam, tempestates excitare, arbores atque plantas extirpare, armenta et iumenta enervare. Et (teste Olao Magno) apud Vergilium scriptum legimus:
“Hanc ego de caelo vidi deducere lunam,
Atque satas alio vidi traducere messes.”
Quo melius rem cognoscamus, videamus quid praeterea de veneficis narretur. Nam, ut verbis Olai Magni utamur,
“Artem magicam apud Septentrionales populos quantum calluerint olim mulieres aliquot, paucis exemplis ostendetur. ”
— Olaus Magnus
Apud eundum cum alia tum haec narrantur. Venefica in vaccam se convertit et cornibus impetum in regem fecit qui exanimatus occubuit. Alia venefica curavit ut regis milites, subito oculis capti, in se ipsos arma converterent.
De Maleficis Aetate Posteriore
Sed haec sane pro fabulis haberi possunt. Tempore autem progrediente timor vel potius terror veneficarum non modo non minutus sed mirum in modum crevit ut saeculo septimo decimo plus trecentae veneficii damnarentur. In actis publicis saeculi septimi decimi exeuntis haec narrantur de veneficis:
Miles quidam septem feminas accusat veneficii: eas campanae templi metallum abrasisse. Audiverat enim miles veneficas cum Blåkullam irent solere metallum abradere campanis templi. Quas ut in facinore manifesto deprehenderet, nocte prope campanam delituit. Mox septem feminas advenisse et campanae metallum abrasisse dixit quas in iudicio nominavit. Imperatum est ut comperiretur num quid campanae abrasum esset. Factum inventum est. Quamquam manifesto teneri videbantur et res ipsa indicabat, tamen de feminis accusatis nondum actum erat. Etenim cum constaret veneficas metallum campanae dentibus abradere solere, alicui in mentem venit minime verisimile esse accusatas id fecisse quia eae essent edentulae.
Iam vero non modo feminae arti magicae se dedisse et voluptatibus in conviviis diaboli fructae esse ferebantur sed etiam viri, venefici, intererant.
Quin etiam in quaestione iudicii veneficii anno millesimo sescentesimo septuagesimo tertio habita Gölug Olufsdotter puella rustica viginti annorum quinque sacerdotes, iudicem provinciae, praefectum oppido nominavit quos apud Blåkullam vidisset. Narrat iudicem provinciae nihil nisi indusium gerentem ad introitum Blåkullae inverso capite stetisse. Eundem sic stantem saltasse et edisse. In actis quaestionis scriptum legimus puellam non paenitere saltasse, potasse, venere usam esse in convivio apud Blåkullam habito.
Iam quaeritur ubi sita sit Blåkulla. Alius aliud de situ Blåkullae sensit; fuere qui dicerent esse in insula Virginis (“Jungfrun” Suetice), quae eadem Blåkulla dicitur quod nomen iam saeculo quinto decimo in usu fuit. De Blåkulla hoc apud Olaum Magnum scriptum legimus:
“Prope Aquilonare litus exsurgit mons excelsus: quem nauticum vulgus vitandi infelicis ominis et marinae tempestatis gratia, Virginem vocat […] In eo monte certis anni temporibus dicitur esse conventus Aquilonarium maleficarum, ut examinent præstigia sua. Tardius ministerio daemonum accedens, dira afficitur correptione. Sed haec opinioni, non assertioni cedant.”
— Historia de gentibus septentrionalibus, II, 23
De situ igitur cum etiamnunc ambigatur, rem in medio relinquamus et ad librum notissimum transeamus.
Anno enim millesimo quadringentesimo octogesimo septimo editus est liber qui inscribitur Malleus maleficarum. Haec ars, id est, liber quo praecepta continentur, ab Henrico Kramer et Iacobo Sprenger composita per saecula in manibus versata est. In arte reperiuntur horrenda quaestionis veneficarum et veneficii praecepta. Docet quomodo veneficae agnoscendae sint, quo pacto quaestio de eis habenda sit, quomodo damnandae sint, quomodo testes tractandi sint.
Videamus duo exempla praeceptorum quae in hac arte reperiuntur. Primus locus docet veneficas lacrimare non posse etiam tormentis adhibitis et hoc esse certum signum feminam esse veneficam.
“Nam si investigare affectat an maleficio taciturnitatis sit involuta, advertat an lacrimare coram eo stando queat, aut tormentis exponendo. Hoc ipsum enim pro certissimo signo ex fide dignorum antiqua relatione, ac propria experientia docente, adeo compertum est, quod, etiamsi ad lacrimandum coniurationibus hortetur, et compellatur, si Malefica existit, hoc ipsum lacrimas emittere non potest; dabit quidem flebiles voces et ex sputo genas et oculos linire, ac si fleret, attentabit, super quo a circumstantibus caute advertendum erit.”
— Malleus Maleficarum, par. III, qu. XV
Aliud huius artis praeceptum docet quae arma sint efficacia:
“…non permittant se ab ea tangi corporaliter, praesertim super nudam iuncturam manuum et bracchiorum, sed omnino secum deferat sal exorcissatum in dominica die palmarum, et herbas benedictas. Hae enim res insimul cum cera benedicta inuoluta, et in collo deportata, […]miram habent efficaciam praeservandi, non solum ex maleficarum testimoniis, verum etiam ex usu et consuetudine ecclesiae[…]”
— Malleus Maleficarum, par. III, qu. XV
Haec horrenda missa faciamus et sermonem ad rem iucundiorem transferamus:
Est enim ut nostra memoria die domini cenae res alio quodammodo se habeant: Iam pridem est mos traditus ut puellae (et pueri) habitu simulent veneficas; has veneficas paschales Sueti “påskkärringar” vocamus. In quibusdam Suetiae partibus et in Finlandia die dominica resurrectionis hae veneficae minime timendae veniunt, scilicet quod eo die a Blåkulla redeunt; illae autem quae die cenae domini veniunt, Blåkullam tendunt.
Videamus nunc qua facie sint et quid agant hae venificae paschales.
Capite velato genis rubris corbem ferentes adeunt vicinos. Pulsant ianuas vel tintinnabula agunt. Ianua aperta exclamant ”glad påsk”, id est ”hilare festum paschale!”. Interdum chartas cum imaginibus quas ipsae pinxere dono dant vicinis qui plerumque dulcia vel nummos in corbibus veneficularum ponunt. Quin etiam cum haec pararem, tintinnabulum ianuae tinnivit. Adstabant tres parvae veneficae paschales cum corbibus. Eis dulcia dedimus et chartulam cum imagine lepida accepimus.
Si igitur ad manum non erit sal illud diei palmarum cuius mentio fit in Malleo maleficarum, nihil curaveritis, nam veneficae nostrae memoriae dulcibus placari possunt.
Tantum’st. Valete!