Practice your Latin

How Do You Say “Don’t Worry” In Latin?

This article has been reviewed in accordance with our editorial policy.

A recur­ring dif­fi­cul­ty for many of my stu­dents has been to find expres­sions attest­ed in Roman lit­er­a­ture that express the Eng­lish “don’t wor­ry”. In this arti­cle (and video), I dive deep and pro­vide two solu­tions, one from Ter­ence, and the oth­er from Apuleius.

Video in Latin

Watch a video of the same episode where the con­tent is explained and sup­port­ed by ani­ma­tions to facil­i­tate under­stand­ing and retention. 

Audio in Latin

Lis­ten to the audio of the video in your here or in your pod­cast app.

Transcript in Latin

Here you’ll find a tran­script of the episode for easy print­ing or reviewing.


Sal­vete! Ego sum hos­pes vester Daniel. Haec est series ser­mon­um Lati­no­rum, ubi Latine loquor de vari­is argu­men­tis velut de locu­tion­ibus Lati­nis, de lit­teris Lati­nis, et de ali­is magis nugacibus rebus. Si vul­tis videre ipsa ver­ba huius ser­mo­nis, ite ad latinitium.com/podcast.

Locutio Amice Se Gerentis

His prox­imis annis sat mul­ti dis­cip­uli et ami­ci me rogaverunt quid dicen­dum sit, si quis ami­cus vel eti­am si quis igno­tus ali­qua de causa videa­tur dubitare vel sol­lic­i­tus esse. Pro­fec­to sunt qui in tali re nihil dicant, sed si bene morati atque benig­ni erga homines esse volu­mus, for­t­asse prae­s­tat aliq­uid dicere. Et sunt aliqui modi quibus ani­mum alterius tran­quil­lum reddamus.

Itur Ad Comicos

Quaer­en­tibus locu­tiones quae ad ani­mi affec­tus per­tineant utiles imprim­is occur­runt comi­ci, et comi­ci, sic vocan­tur qui fab­u­las com­i­cas antiquis tem­po­ribus scribebant, velut Ter­en­tius et Plau­tus. Ani­mi affec­tus vocan­tur ea quae sen­timus, velut gaudi­um, tris­ti­tia, ira et quae sunt similia.

Ind­u­a­mus nunc togas vel sto­las vel tuni­cas nos­tras et videa­mus quid hi scrip­tores nobis suadeant. 

Cum Ter­en­tio ali­ud cura dicere pos­sumus, qua locu­tione seu iunc­tura ver­bo­rum mon­e­mus homines qui dubitare vel sol­lic­i­ti esse viden­tur, mon­e­mus eos ne de eo cog­i­tent quod eos male habet, qua­si id nihil sit, et mon­e­mus eos ut potius de alia re cogitent.

For­t­asse placeat nunc rog­a­re Eras­mum illum, qui de hac ipsa locu­tione scrip­sit, quan­do ponen­da sit, et respon­det vel liber eius respon­det: ”cum negabis esse causam cur aliquis aut dubitet aut sol­lic­i­tus sit.”

Ergo cum Ter­en­tio et cum Eras­mo “ali­ud cura” dicere possumus.

Appuleius

Sin autem quispi­am dixerit ”non her­cle placet Ter­en­tis­sare!”, ali­ud cura, nam est alia quoque via. (Et Ter­en­tis­sare non est verum ver­bum sed id pos­sumus dicere pro eo quod est Ter­en­tium sequi et imi­tari.  Sed fier­ine potest ut Ter­en­tium imi­tari nolimus?!)

Sine cura sis!

Appuleius

Sed si igi­tur Ter­en­tium imi­tari minus placet, quid­ni ad Appuleium transea­mus? Dico illum qui scrip­sit Meta­mor­phoseon libros de homine mis­ero qui in asinum muta­tus mul­ta et pror­sus mira per­ic­u­la pas­sus est. Eum igi­tur imi­tari pos­sumus, id est Appuleium non asinum et cum illo pos­sumus ponere illud sine cura sis quae locu­tio mihi propter sonos sim­i­les pri­mi et ulti­mi vocab­u­li valde placet. Sine cura sis. Est pul­chrum, est locu­tio pulchra.

Sunt sane alii modi hoc expri­men­di sed hae duae locu­tiones in prae­sens satis sint. Nolite autem putare has locu­tiones cre­ber­ri­mas esse apud scrip­tores antiqu­os nam satis rarae sunt sed non ideo sunt inutiles, mea sententia.

Illud autem vul­gatis­si­mum, id est quod a mul­tis dic­i­tur, noli sol­lic­i­tari, equi­dem apud scrip­tores Romanos invenire non potui. Sane, fieri potest ut inve­niatur sed ipse non rep­peri. Utcumque ea res se habet, prodest idem com­pluribus modis dicere scire ut ser­monem nos­trum variemus.

Exempla

Vidimus igi­tur has duas locu­tiones, ali­ud cura et sine cura sis. Sed nunc, quo magis usus et sig­ni­fi­ca­tio harum locu­tion­um pateat, videa­mus exem­pla et, oportet con­fitear, haec exem­pla sunt satis inep­ta, sed quid agas?

1. Si quis caf­feam bibere cupit, et invener­it nihil caf­feae restare, sane, sub­timebit ne obdormi­at. Tum, col­le­ga benignus accedet et por­riget ei pocu­lum caf­feae et dicet: “Ali­ud cura, em tibi poculum”.

Et ille pro­fec­to gaudeb­it, nam pocu­lum caf­feae habebit neque obdormiet.

2. Narrabo ali­ud exem­plum, eti­am inep­tius, si fieri potest. Dica­mus nobis esse amicum, nomine Philip­pum, qui in uni­ver­si­tate stu­dio­rum dis­cip­u­lus est. Si forte Philip­pus dubi­tat pos­sitne per­icu­lum aca­d­e­micum super­are, eum dubi­tan­tem ami­ca sic for­t­asse con­so­le­tur: “mi amice, sine cura sis, bene enim te par­avisti, et omnia nec­es­saria iam bene scis ut per­icu­lum istud facile superes.” For­t­asse Philip­pus adhuc dubi­tat sed saltem ami­ca cona­ta est eum con­so­lari. Quid ali­ud facere potuit?

3. Ad ter­tium exem­plum nunc ven­imus quod est pror­sus verum et est e vera vita ductum.

Abhinc aliqu­os annos, ami­ca mea diebus quibus­dam fes­tis inter­fuit, qui vocan­tur Sep­ti­mana Medi­ae­valis, ubi homines ves­ti­men­ta medi­ae­valia indu­unt, sane, non sunt vere medi­ae­valia, non sunt ex illa aetate, sed hi homines ipsi sibi haec ves­ti­men­ta con­fi­ci­unt. Tenetis rem.Join the Sodali­ci­um because we reg­u­lar­ly send out tips, updates and learn­ing material. 

Sim­u­lant esse saecu­lum quar­tum et dec­i­mum et deinde homines his ves­ti­men­tis indu­ti per urbem vagan­tur et in popi­nis et in camp­is spec­tant spec­tac­u­la varia, velut homines qui inter se glad­i­is pug­nant (sed non ad mortem sane) et alios qui can­tant carmi­na medi­ae­valia. Sunt spec­tac­u­la iucundis­si­ma. Ipse enim com­pluries inter­fui et vehe­menter delec­ta­tus sum. Et haec res agi­tur quotan­nis in Sue­tia in amoenis­si­mo loco, qui Vis­by vocatur. (de quo oppi­do alias loquar nam est oppidum dignum de quo mul­ta dicam).

Cum scil­icet omnes qui medio aevo vixerunt scirent ignem ore efflare, ami­ca quoque hanc artem vet­erem ignis ore efflan­di didicer­at et her­cle satis bene hoc facere scit, sed illo die, quo hoc quod nar­ratu­rus sum, accid­it, ven­tus con­ver­sus est dum ignem ore efflat. For­t­asse nunc vide­tis quo haec res evadat.

Coepit aliq­uid com­busti olere, ea tamen non desiv­it qua­si dra­conem agere sed paulo post, unus ex ami­cis eius rogav­it nonne tem­pus esset finem ignis ore efflan­di facere. Ad quod ami­ca, “cur­nam id faci­am?”. At ille, “iam super­cil­ia com­bus­sisti, for­t­asse satis est? At illa, “quid ais?!”. Tum ille, “ali­ud cura, super­cil­ia renascen­tur.” Et sane rena­ta sunt, sed opor­tu­it ali­quas sep­ti­manas exspectare, ut renascerentur.

Sic igi­tur con­so­la­mur homines dicen­do vel “ali­ud cura” vel “sine cura sis”, vel si com­plures homines allo­qui­mur, dicimus scil­icet, “ali­ud curate” vel “sine cura sitis”. Quid facil­ius? For­t­asse alia quoque facien­da sunt sed est saltem quod­dam ini­tium con­solan­di. For­t­asse oportet secum sem­per ferre Boetii Con­so­la­tionem Philosophi­ae, nescio.

Consilium

Iam vero, ante­quam finem facimus, velim vobis unum suadere. Suadeo ut suma­tis schi­dam char­taceam et in ea mag­nis lit­teris scrib­atis “ali­ud cura!” vel “sine cura sis!”, et deinde eam in specu­lo bal­nei vel alio loco con­spic­uo ponatis. Sic, cum eas mul­tos dies con­tin­u­os videri­tis, hae locu­tiones sem­per oculis qua­si obversabun­tur et eas memo­ria fir­miter tenebitis. Hoc ipse feci facioque adhuc et her­cle verisim­i­le est me sem­per id fac­turum esse. Hoc didi­ci ab Eras­mo illo, illo human­ista, non sane ab ipso, nam satis mor­tu­us est sed didi­ci ex libro eius quem de ratione stu­dio­rum scrip­sit. Liber est utilissimus.

Iam ad finem ven­imus sed sine cura sitis, mox novus ser­mo edetur.

Haec fere habui quae hodie de hac re dicerem. Gra­tias vobis ago quod aus­cul­tavis­tis. Si vobis placuit, rogo ut ami­cos de his ser­monibus cer­tiores faci­atis, et ut scrib­atis apud Latinitium.com et apud iTunes quid censeatis! Ita facil­ius alii hos ser­mones invenire poterunt!

Tan­tum’st, valete!

Rerum Repetitio et Congregatio

  • Ali­ud cura
  • Sine cura sis

Fontes

  • Ter­en­tius, Phormio 235
  • Apuleius, Meta­mor­phoseon lib­ri, II.23.20

Daniel Pettersson

Daniel Pettersson

Teacher and author Daniel Pettersson, M.A., is co-founder of Latinitium and is currently teaching Latin at Stockholm University, where he is also working on his Ph.D. dissertation on Humanist Colloquia. Daniel believes in the importance of Latin literature in the modern world and that you can teach yourself Latin with the right motivation, method, and material.
Written by Daniel Pettersson

Written by Daniel Pettersson

Related articles

Halloween special in Latin #8 – The procession of the Dead

Halloween special in Latin #8 – The procession of the Dead

A March of Condemned Souls This story is an exceptional episode from the Ecclesiastical History, written by the ...
How Catiline was defeated according to Sallust

How Catiline was defeated according to Sallust

Roman historian and politician, Gaius Sallustius Crispus, to many known as Sallust, wrote Bellum ...
Halloween Special in Latin #7 – Frightful times at Froda

Halloween Special in Latin #7 – Frightful times at Froda

The Wonders of Fróðá In this year’s Halloween special in Latin, we will travel back in time to the Viking era ...